Łatwiejsze wywłaszczenia pod koleje wąskotorowe - projekt ustawy

Ministerstwo Infrastruktury przygotowało projekt ustawy, który otworzy nowe możliwości dla rozwoju kolei wąskotorowych w Polsce. Zmiany przewidziane w nowelizacji mają zapewnić przewoźnikom dostęp do systemowego finansowania. Dodatkowo wywłaszczenia pod tory kolejowe będą mogły być przeprowadzane także na wniosek spółek transportowych.

Koleje wąskotorowe – od atrakcji turystycznej do realnego środka transportu

Według danych Urzędu Transportu Kolejowego w 2023 r. w Polsce działało 26 operatorów utrzymujących ponad 440 km czynnych linii wąskotorowych, z których skorzystało blisko 950 tys. pasażerów. Choć w większości przewozy te mają charakter turystyczny, istnieją odcinki o potencjale włączenia do regionalnych systemów transportu publicznego. Możliwości rozwoju są bardzo duże. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu koleje wąskotorowe stanowiły w Polsce ważny środek lokomocji. W szczycie długość linii pasażerskich była 10 razy większa niż obecnie, ponieważ wynosiła ok. 4,5 tys. km. Dodatkowo istniało ok. 1,5 tys. km kolei typowo towarowych (przemysłowych, leśnych itp.).

Przykłady z krajów takich jak Szwajcaria, Włochy czy Hiszpania pokazują, że także dzisiaj koleje wąskotorowe mogą skutecznie pełnić rolę codziennego środka komunikacji. W Polsce dotychczas barierą był brak stabilnego finansowania, a także wysokie koszty modernizacji taboru i infrastruktury.

Budowa wąskotorówek – mechanizm wsparcia i inwestycje w programie wieloletnim

Projekt nowelizacji ustawy o transporcie kolejowym oraz ustawy o Funduszu Kolejowym rozszerza katalog podmiotów uprawnionych do składania wniosków o ustalenie lokalizacji linii kolejowej. Po zmianach będą to mogły być również spółki prawa handlowego powołane przez jednostki samorządu terytorialnego. Do tej pory z takim wnioskiem mogły wystąpić jedynie PKP Polskie Linie Kolejowe, spółka celowa Centralny Port Komunikacyjny (CPK) lub właściwa jednostka samorządu terytorialnego. Spółki transportowe zyskają tym samym większą samodzielność i będą mogły przeprowadzać inwestycje niezależnie od woli samorządowców. Należy przy tym pamiętać, że wydanie decyzji o lokalizacji linii kolejowej skutkuje m.in. przymusowym odebraniem gruntów potrzebnych pod tory, czyli wywłaszczeniem.

Oprócz powyższej zmiany projekt ustawy zakłada trzy kluczowe rozwiązania:

• Dofinansowanie przewozów pasażerskich na liniach wąskotorowych na podstawie stawki za tzw. pociągokilometr.
• Zapewnienie podstaw prawnych dla długoterminowego finansowania, co umożliwi planowanie rozwoju i odciąży samorządy dotąd wspierające te linie doraźnie.
• Włączenie inwestycji wąskotorowych do wieloletniego programu inwestycyjnego, co pozwoli na systematyczne utrzymanie i modernizację infrastruktury oraz powiązanie rozwoju wąskotorówek z ogólnokrajową strategią transportową.

Projekt nowelizacji został już ujęty w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów. Rząd zakłada jego przyjęcie w IV kwartale 2025 r.

Wywłaszczenia pod kolej wąskotorową – warto działać z wyprzedzeniem

Budowa linii wąskotorowych będzie prowadzona w trybie określonym w ustawie o transporcie kolejowym z 2003 r. Osoby, których działki zostaną objęte decyzją lokalizacyjną, otrzymają odszkodowanie za utracony majątek, ustalone na podstawie wyceny rzeczoznawcy majątkowego. Kwota powinna odpowiadać wartości nieruchomości. Niestety w przypadku wycen zlecanych przez organ administracji często zdarzają się błędy, które prowadzą do zaniżenia należności.

Trzeba pamiętać, że na odwołanie się od decyzji o odszkodowaniu jest zaledwie 14 dni od dnia doręczenia tej decyzji. Dlatego warto działać z wyprzedzeniem – jeszcze przed wydaniem decyzji skonsultować sprawę z prawnikiem, przygotować własną dokumentację dowodową oraz rozważyć zamówienie niezależnej wyceny. Pozwoli to nie tylko lepiej zabezpieczyć swoje interesy, ale też w odpowiednim momencie skutecznie zakwestionować zaniżone odszkodowanie.

Więcej o ustawowej procedurze wywłaszczeń pod linie kolejowe można przeczytać w artykule:

• Wywłaszczenia związane z budową Kolei Dużych Prędkości