Nieruchomość zamienna za wywłaszczoną nieruchomość

Osoby wywłaszczone otrzymują niekiedy nieruchomość zamienną. Kto może przyznać taką nieruchomość? Jak jej otrzymanie wpływa na wysokość odszkodowania za wywłaszczenie?

Nieruchomość zamienna w ramach odszkodowania za wywłaszczenie

Osobom wywłaszczonym przysługuje odszkodowanie za utraconą nieruchomość. Jednak nie zawsze odszkodowanie z tego tytułu ma formę pieniężną. Jeżeli jest taka możliwość, w ramach odszkodowania może zostać przyznana nieruchomość zamienna za tę, która podlega wywłaszczeniu. Oznacza to, że nieruchomość zamienna stanowi składnik odszkodowania za wywłaszczenie. Tym samym wpływa na jego wysokość. Szczegółowe warunki przyznania nieruchomości zamiennej uregulowane są w art. 131 Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

Nieruchomość taka może zostać przyznana także na mocy poszczególnych specustaw. Taką opcję przewiduje m.in. Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o Centralnym Porcie Komunikacyjnym. W ramach odszkodowania właścicielowi lub użytkownikowi wieczystemu nieruchomości, za jego zgodą, może być przyznana nieruchomość zamienna. Aby tak się stało, powinien wezwać spółkę CPK do przedstawienia oferty.

Pojęcia nieruchomość zamienna nie należy mylić z termin lokal zamienny, który przyznawany jest czasowo.

Więcej o tym, czym jest lokal zamienny przeczytasz w artykule:

• Lokal zamienny – komu przysługuje?

Nieruchomość zamienna – z jakich zasobów jest przyznawana?

Nieruchomość dla osób wywłaszczonych może być przyznana z różnorodnych zasobów. Wszystko zależy od tego, na czyją rzecz została wywłaszczona dotychczasowa nieruchomość. Jeżeli wywłaszczenie nastąpiło na rzecz Skarbu Państwa, to nieruchomość powinna pochodzić z jego zasobów. Alternatywą w tym przypadku jest jej przyznanie z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa w porozumieniu z Prezesem Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa. Nieruchomość zamienna może być również przyznana w porozumieniu z Prezesem Krajowego Zasobu Nieruchomości.

Kiedy zaś wywłaszczenie zostało przeprowadzone na rzecz jednostki samorządu terytorialnego, ta jednostka może przyznać nieruchomość z zasobów, jakimi dysponuje.

Warunki przyznania nieruchomości zamiennej za wywłaszczoną nieruchomość

Aby organ mógł przyznać nieruchomość zamienną, musi taką dysponować w swoich zasobach. Jej stan powinien być zbliżony do stanu nieruchomości podlegającej wywłaszczeniu. Poza tym przyznanie nieruchomości zamiennej może mieć miejsce tylko w przypadku, kiedy osoba wywłaszczana wyraża zgodę na jej przyjęcie. Organ w żaden sposób nie może zmusić wywłaszczonych do przyjęcia zaproponowanego lokalu czy nieruchomości gruntowej.

Decyzję tę warto solidnie przemyśleć. Z jednej strony wizja otrzymania lokalu, w którym będzie można zamieszkać, może wydawać się kusząca. Z drugiej zaś nie zawsze stan takiej nieruchomości będzie odpowiadał oczekiwaniom, a lepszym rozwiązaniem może być odmowa jej przyjęcia i uzyskanie odszkodowania finansowego do własnej dyspozycji.

Warto też pamiętać, że osoby wywłaszczone zazwyczaj nie mają prawa żądać od organu przyznania nieruchomości zamiennej (wyjątkiem jest specustawa o CPK). Jej zaproponowanie jest jedynie dobrą wolą organu administracyjnego. Nie zawsze jednak taka propozycja może być złożona.

Przeniesienie praw do nieruchomości zamiennej

Jeżeli osoba wywłaszczana zgadza się na przyjęcie nieruchomości zamiennej, uzyskuje do niej prawa (własność, użytkowanie wieczyste). Ich przeniesienie następuje w dniu, kiedy decyzja wywłaszczeniowa stała się ostateczna. Sama decyzja jest podstawą do dokonania odpowiednich wpisów w księdze wieczystej przyznanej nieruchomości.

Nieruchomość zamienna a wysokość odszkodowania za wywłaszczenie

Przyznanie nieruchomości zamiennej przekłada się na wysokość przyznanego odszkodowania za wywłaszczenie. W tym przypadku wypłacie podlega różnica między wysokością przyznanego przez organ odszkodowania a wartością przyjętej nieruchomości zamiennej. Wywłaszczeni powinni otrzymać odszkodowanie w ciągu 14 dni od dnia ostateczności (lub wykonania) decyzji o wywłaszczeniu.

Nieruchomość zamienna – podsumowanie

W polskich realiach przyznawanie nieruchomości zamiennych zdarza się bardzo rzadko. Organy najczęściej ograniczają się do wypłaty odszkodowania pieniężnego. Wynika to zarówno z trudności organizacyjnych, jak i braku odpowiednich nieruchomości w zasobach.

Osoby wywłaszczane otrzymują nieruchomości zamienne najczęściej w związku z inwestycjami współfinansowanymi przez Bank Światowy, realizowanymi w ramach Projektu Ochrony Przeciwpowodziowej w Dorzeczu Odry i Wisły. Odszkodowanie „ziemia za ziemię” rekomenduje Bank Światowy w swojej polityce operacyjnej OP 4.12, odnoszącej się do przesiedleń ludności, szczególnie w kontekście terenów o charakterze rolniczym. Należy jednak zaznaczyć, że wskazana norma nie została włączona do polskiego systemu prawnego. W efekcie, w przypadku jej naruszenia, osobom dotkniętym wywłaszczeniem pozostaje ewentualne wniesienie skargi bezpośrednio do Banku Światowego.