Rail Baltica – przetarg na odcinek Białystok-Ełk

Ogłoszono przetarg na realizację kluczowego odcinka linii kolejowej Rail Baltica łączącej Polskę z krajami bałtyckimi. Przedstawiamy szczegóły tej inwestycji. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, co należy zrobić w obliczu zagrożenia wywłaszczeniem na potrzeby kolejowe.

PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. ogłosiły w dniu 3 stycznia 2025 r. największy jak dotąd jednorazowy przetarg na cele kolejowe. Dotyczy on modernizacji ponad 100-kilometrowego odcinka linii kolejowej Białystok-Ełk. Wartość inwestycji szacowana jest na około 6 miliardów złotych. Projekt ma nie tylko skrócić czas podróży między tymi miastami do 55 minut, ale także zapewnić pociągom możliwość rozwijania prędkości sięgającej 200 km/h.

Odcinek stanowi element linii Rail Baltica, łączącej Warszawę z Tallinem (Estonia), a w szerszej perspektywie – z Helsinkami (Finlandia).

Rail Baltica: ograniczenie udziału „państw trzecich”

Jedną z najistotniejszych zmian w najnowszym przetargu jest wykluczenie z postępowania firm spoza Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego oraz państw, które nie podpisały porozumienia o zamówieniach rządowych w ramach WTO. Jak podkreślił Piotr Wyborski, Prezes Zarządu PKP Polskich Linii Kolejowych S.A., to reakcja na niedawny wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczono, że nie trzeba tych firm dopuszczać), a także sposób na zminimalizowanie ryzyka związanego z realizacją tak dużego kontraktu, tj. problemami z dochodzeniem ewentualnych roszczeń odszkodowawczych.

Linia kolejowa Białystok Ełk – zakres prac i nowa jakość podróżowania

Modernizacja obejmie łącznie 8 stacji i 10 przystanków. Projekt zakłada dobudowę drugiego toru na całej długości odcinka, co pozwoli na lepszą organizację ruchu oraz zwiększenie częstotliwości przejazdów. Nowoczesne, komputerowe urządzenia sterowania ruchem kolejowym zagwarantują sprawne zarządzanie taborem, a po zakończeniu prac nadzór nad trasą z Białegostoku do Ełku przejmie Lokalne Centrum Sterowania (LCS) w Białymstoku, zastępując tradycyjne nastawnie.

Ważnym elementem przebudowy są nowe stacje techniczne w Podlasku i Lipińskich Małych, które dodatkowo zwiększą możliwości krzyżowania się pociągów. Dzięki temu wzrośnie przepustowość linii, co ma duże znaczenie dla przewozów towarowych. W efekcie składy towarowe o długości do 750 m będą mogły jeździć z prędkością do 120 km/h.

Rail Baltica to wygodne perony i lepszy dostęp do kolei

Zgodnie ze standardami wypracowanymi na modernizowanej trasie Czyżew-Białystok, również na odcinku Białystok-Ełk podróżni będą mieli do dyspozycji nowocześnie wyposażone perony. Zostaną one dostosowane do potrzeb osób o ograniczonej mobilności, a wybrane przystanki zmienią lokalizację tak, aby ułatwić mieszkańcom dostęp do pociągów (m.in. na stacji Białystok Starosielce czy przystankach Białystok Bacieczki, Fasty i Borsukówka).

W ramach inwestycji powstaną też dwa zupełnie nowe przystanki: Dziękonie (zastąpi dotychczasową Czechowiznę) i Ciemnoszyje. Przystanek Dobrzyniewo Duże zostanie natomiast podniesiony do rangi stacji.

Wiadukty i tunele na linii kolejowej Białystok-Ełk

Aby zapewnić całkowitą separację ruchu kolejowego i drogowego, zamiast tradycyjnych przejazdów w poziomie szyn, pojawi się 20 wiaduktów drogowych, 12 wiaduktów kolejowych oraz 12 przejść pod torami. Korzystnie wpłynie to nie tylko na płynność i bezpieczeństwo podróżowania pociągami, ale także na komfort kierowców, którzy nie będą musieli zatrzymywać się przed rogatkami. Taki sposób realizacji inwestycji jest zgodny ze standardami, jakich wymagają nowoczesne Koleje Dużych Prędkości.

Po zakończeniu wszystkich prac i zainstalowaniu systemu ETCS, pociągi pasażerskie – na zdecydowanej większości trasy – będą mogły przyspieszać do 200 km/h.

Rail Baltica: wywłaszczenia prywatnych gruntów

Zgodnie z Ustawą z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym, grunty niezbędne do realizacji inwestycji kolejowych mogą zostać przejęte w drodze wywłaszczenia (przymusowo). Procedura ta zaczyna się od wydania formalnej decyzji administracyjnej, po czym następuje określenie odszkodowania, którego wysokość jest ustalana na podstawie wyceny dokonanej przez rzeczoznawcę majątkowego. Właściciel, który w odpowiednim czasie przekaże swoją nieruchomość, może dodatkowo otrzymać 5% wartości odszkodowania. Jeśli chodzi o lokale mieszkalne, przewidziano dla ich właścicieli 10 tys. złotych jednorazowego ekwiwalentu, pokrywającego wydatki związane z przeprowadzką. Właściciele muszą jednak faktycznie w nich mieszkać.

W sytuacji, gdy właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie zgadza się z wysokością przyznanej kwoty i planuje złożyć odwołanie, warto wystąpić o zaliczkę w wysokości 70% ustalonego odszkodowania. Ma to szczególne znaczenie w przypadku długotrwałych sporów, które mogą znacznie opóźnić wypłatę należnych środków aż do momentu zakończenia całej procedury.

Więcej o wywłaszczeniu na cele kolejowe przeczytasz w artykule: Wywłaszczenia związane z budową Kolei Dużych Prędkości.

Jak przygotować się do wywłaszczeń pod Rail Baltica?

Realizacja trasy Rail Baltica jest jednym z najważniejszych przedsięwzięć infrastrukturalnych w naszym kraju. Jednocześnie stanowi ona poważne wyzwanie dla posiadaczy działek położonych w obrębie planowanej linii. W myśl Ustawy o transporcie kolejowym wywłaszczenie gruntów wiąże się co prawda z prawem do odszkodowania oraz do dodatkowych świadczeń, niemniej cały proces bywa złożony. Rzeczoznawca sporządzający operat szacunkowy (dokument z wyceną) musi zastosować skomplikowaną metodologię, uwzględniając szereg czynników wpływających na wartość nieruchomości. W wycenach mogą więc zdarzać się błędy, co niejednokrotnie skutkuje zaniżonymi kwotami odszkodowań. Aby dobrze przygotować się na taką sytuację i zadbać o swoje interesy, zaleca się wcześniejszą konsultację z prawnikiem specjalizującym się w tego typu sprawach. Często warto zamówić też prywatnie niezależną wycenę, tzw. kontroperat.

Specjalista, już po wydaniu decyzji administracyjnej, oceni trafność odszkodowania, a w razie potrzeby opracuje dokumenty niezbędne do odwołania się od ustalonej kwoty. Dzięki odpowiedniej pomocy właściciele nieruchomości mogą skuteczniej dochodzić przysługujących im praw i zminimalizować ewentualne straty.