Przewlekłość postępowania a wywłaszczenie

Przewlekłość postępowań administracyjnych to częsty problem w sprawach dotyczących wywłaszczeń. Poszkodowani miesiącami, a nawet latami, czekają na zakończenie postępowania. W tym artykule wyjaśniamy, co zrobić, kiedy urzędnicza machina nie działa sprawnie.

Przewlekłość postępowania – czym jest?

Wywłaszczenie nieruchomości oraz ustalenie odszkodowania za utracony majątek odbywa się w ramach procedur administracyjnych. Przepisy mówią jasno, że w przypadku gdy postępowanie jest prowadzone dłużej niż to niezbędne do załatwienia sprawy, zachodzi „przewlekłość”.

Ważny przy tym jest sposób prowadzenia sprawy. Samo niewydanie decyzji w terminie nie musi świadczyć o przewlekłości. Aby stwierdzić, że do niej doszło, należy wykazać prowadzenie postępowania w sposób niedbały (m.in. nieuwzględniający ustawowych wytycznych) czy pozorowany (np. podejmowanie działań nieistotnych dla sprawy).

Kiedy przewlekłość postępowania dotyka osoby wywłaszczone?

W przypadku wywłaszczeń przewlekłość postępowań to nie wyjątek, to niemal norma. Zazwyczaj dotyczy ona postępowań o ustalenie odszkodowania za wywłaszczenie oraz odwołań od decyzji o wywłaszczeniu. Najczęściej powody są następujące:

niedostateczna liczba rzeczoznawców majątkowych w stosunku do liczby wywłaszczanych nieruchomości, w efekcie – koniecznych do przeprowadzenia wycen;
niedobór kadry urzędniczej do obsługi i weryfikacji pism z odwołaniami (zwłaszcza przy dużych inwestycjach na szczeblu krajowym);
niekompetencja osób bez doświadczenia w obsłudze/prowadzeniu postępowań związanych z wywłaszczeniami.

Przed laty dużym problemem bywało niezabezpieczenie inwestycji pod względem finansowym. Nie ustalano lub nie wypłacano odszkodowań, ponieważ brakowało środków w budżecie. Obecnie takie sytuacje zdarzają się rzadko. Dużo częściej urzędy borykają się z brakami kadrowymi.

O przewlekłym prowadzeniu postępowań przeczytasz w artykule:

Wywłaszczenie lasu pod drogę S1: historia Kazimierza Mynarskiego

Ponaglenie w przypadku przewlekłości postępowania

Jeśli urząd nie załatwi sprawy w ustawowym terminie, ma obowiązek poinformować o tym osobę, która czeka na rozstrzygnięcie. W takiej informacji powinny znaleźć się trzy rzeczy:

powód opóźnienia,
nowy planowany termin zakończenia sprawy
oraz pouczenie o prawie do wniesienia ponaglenia.

Obowiązek poinformowania dotyczy także sytuacji, gdy opóźnienie nie wynika z winy urzędu – na przykład trzeba czekać na opinię innej instytucji.

Jeśli sprawa się przeciąga (nawet jeśli końcowy termin nie upłynął), strona ma prawo wnieść ponaglenie. Składa się je do urzędu, który prowadzi sprawę, a ten przekazuje je do urzędu wyższego stopnia. Jeśli nie ma organu nadrzędnego (np. w przypadku ministra), to ponaglenie trafia do tego samego organu administracji. Przekazując ponaglenie, urząd musi dodać swoje stanowisko, w którym wyjaśni, dlaczego sprawa się opóźnia – i zrobić to w terminie 7 dni.

Sam organ rozpatrujący ponaglenie również ma 7 dni na podjęcie decyzji. Oznacza to, że cała procedura – od złożenia ponaglenia do jego rozpatrzenia – powinna zamknąć się w dwóch tygodniach.

Ponaglenie najlepiej złożyć na piśmie, ale można też ustnie do protokołu, podczas wizyty w urzędzie. Niezależnie od formy, bardzo ważne jest uzasadnienie. Trzeba wskazać, na czym polega przewlekłość urzędu, podać daty i wyjaśnić, jakie działania – albo ich brak – budzą zastrzeżenia. Jeśli pismo będzie niejasne albo zbyt ogólne, urząd może w ogóle go nie rozpatrzyć.

Po zbadaniu sprawy organ administracji wydaje postanowienie, w którym stwierdza, czy rzeczywiście doszło do naruszenia terminów. Jeśli tak, może zobowiązać urząd prowadzący sprawę do jej załatwienia w określonym czasie. Może też zarządzić zbadanie przyczyn opóźnień, wskazanie osób odpowiedzialnych i podjęcie działań, które mają zapobiec podobnym sytuacjom w przyszłości.

Skarga na przewlekłość postępowania – jak ją złożyć?

Jeśli urząd nie uwzględni ponaglenia, można wnieść skargę do sądu administracyjnego. Składa się ją za pośrednictwem tego samego organu, którego dotyczy zarzut przewlekłego działania. Wynika to z przepisów Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.

Urząd ma wtedy 30 dni, by przekazać skargę do sądu, razem z aktami sprawy i swoją odpowiedzią. Co ważne – skargę można złożyć w dowolnym momencie, ale trzeba dołączyć dowód, że wcześniej złożono ponaglenie. Jeśli takiego dowodu zabraknie, sąd wezwie do jego uzupełnienia. Brak reakcji w wyznaczonym czasie skutkuje odrzuceniem skargi.

Gdy sąd uzna, że skarga jest zasadna, może:

zobowiązać urząd do wydania decyzji, interpretacji lub podjęcia konkretnej czynności w określonym terminie,
nakazać, by urząd uznał dane prawo lub obowiązek, jeśli wynika to z przepisów,
stwierdzić przewlekłość, nawet jeśli sprawa została już rozstrzygnięta po złożeniu skargi.

Dodatkowo sąd może zasądzić grzywnę dla organu. Czasami przyznawane jest też stronie odszkodowanie.

Jeśli skarżący wygra sprawę, ma prawo żądać od urzędu zwrotu kosztów postępowania.

Przewlekłość postępowań wywłaszczeniowych – podsumowanie

Przewlekłość w sprawach dotyczących wywłaszczeń to problem, z którym osoby pozbawiane nieruchomości mają do czynienia bardzo często. Zwykle dotyczy to sporów odnośnie wysokości odszkodowań, które potrafią ciągnąć się miesiącami – nie z winy właściciela, lecz z powodu opieszałości lub niewydolności urzędów.

W takich sytuacjach warto korzystać z dostępnych środków – złożyć ponaglenie, a w razie niepowodzenia skierować sprawę do sądu administracyjnego. Ze względu na złożoność procedur oraz konieczność odpowiedniego uzasadnienia pism, warto skonsultować swoją sytuację z prawnikiem. Profesjonalne wsparcie może przyspieszyć sprawę, ograniczyć stres i zwiększyć szansę na uzyskanie należnego odszkodowania za wywłaszczenie w rozsądnym czasie.