Wywłaszczenia pod budowę Polderu Przykop na Wiśle

Budowa przeciwpowodziowego Polderu Przykop, w ramach programu „Bezpieczna Wisła”, wymagać będzie wywłaszczenia prywatnych gruntów oraz zabudowań gospodarstw rolnych. Mieszkańcy gminy Padew Narodowa protestują przeciwko tej inwestycji. Przeczytaj dzisiejszy artykuł i dowiedz się, na jakich zasadach mogą zostać przejęte nieruchomości.

Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Krakowie ogłosił plany budowy suchego zbiornika retencyjnego – Polderu Przykop – który ma powstać na terenie województwa podkarpackiego. Celem inwestycji jest zwiększenie ochrony przed powodzią dla mieszkańców terenów nadwiślańskich. Przedsięwzięcie stanowi istotny element programu „Bezpieczna Wisła”, który ma na celu poprawę bezpieczeństwa hydrologicznego w regionie. W ramach tego projektu ma powstać także m.in. Wiodący Polder Zalewowy w województwie małopolskim (przeczytaj artykuł: Wywłaszczenia pod Wiodący Polder Zalewowy).

Polder Przykop na Wiśle – podstawowe informacje

Koncepcja budowy polderu zalewowego nad Wisłą na terenie gminy Padew Narodowa była przedmiotem debat dotyczących gospodarki wodnej od wielu lat. Obecnie jednak powstał szczegółowy projekt, który dokładnie określa obszary przeznaczone pod polder. Łącznie jest to ponad 460 hektarów terenów położonych w miejscowościach Przykop, Zaduszniki oraz Dymitrów Mały (powiat mielecki). Obszar pod budowę polderu obejmuje obecnie grunty rolne oraz zamieszkane gospodarstwa.

Polder, w razie powodzi na Wiśle, będzie mógł przechwycić ponad 20 milionów metrów sześciennych wody. Ma to znacznie zmniejszyć ryzyko zalania większych miejscowości w dole rzeki.

Budowa Polderu Przykop – stanowisko władz gminy Padew Narodowa

W dniu 12 grudnia 2024 r., w miejscowości Przykop, odbyły się konsultacje społeczne z przedstawicielami Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie oraz Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Krakowie dotyczące projektu „Program działań retencyjnych stanowiący element zarządzania ryzykiem powodziowym w regionie wodnym Górnej Zachodniej Wisły i Górnej Wschodniej Wisły między Krakowem a Zawichostem”.

Władze gminy Padew Narodowa – w imieniu protestujących mieszkańców – stanowczo sprzeciwiły się planom budowy polderu przeciwpowodziowego. Jak argumentował w przedstawionym stanowisku Robert Pluta, Wójt Gminy Padew Narodowa, projekt zakłada wykorzystanie najżyźniejszych gleb w regionie, ograniczenie działalności rolniczej oraz wywłaszczenie terenów zabudowanych. Wójt podkreślił, że inwestycja zwiększy niskie obecnie ryzyko powodzi w gminie, negatywnie wpłynie na funkcjonowanie lokalnej społeczności i zahamuje rozwój regionu.

Władze gminy, zamiast budowy polderu, zaproponowały alternatywne działania, takie jak budowa rozproszonych zbiorników retencyjnych oraz udrożnienie międzywala Wisły poprzez usunięcie nadmiernej roślinności. Wójt zaapelował o rezygnację z projektu i przyjęcie zdaniem gminy bardziej efektywnych, tańszych i mniej inwazyjnych rozwiązań zapewniających bezpieczeństwo przeciwpowodziowe.

Wywłaszczenia pod budowę Polderu Przykop – procedury

W przypadku wywłaszczeń na potrzeby inwestycji przeciwpowodziowych, przepisy prawa nakładają obowiązek przeprowadzenia rokowań pomiędzy inwestorem a właścicielami wywłaszczanych nieruchomości. Rozmowy mają na celu uzgodnienie wysokości odszkodowania, a ich wynik musi zostać potwierdzony w formie pisemnego porozumienia, aby był prawnie wiążący (art. 20 ust. 1 Ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o zasadach realizacji inwestycji przeciwpowodziowych, dalej: specustawa). Jeśli jednak w ciągu dwóch miesięcy od uostatecznienia się decyzji zezwalającej na inwestycję strony nie dojdą do porozumienia, wojewoda ma obowiązek określić wysokość odszkodowania w drodze decyzji administracyjnej. Kwota ta ustalana jest na podstawie wyceny rzeczoznawcy majątkowego, a termin wydania decyzji o odszkodowaniu powinien wynieść maksymalnie 30 dni (art. 20 ust. 2-3 specustawy). Dodatkowo właściciele, którzy w odpowiednim czasie przekażą nieruchomość (wydadzą i opróżnią), mogą uzyskać 5% dodatku do odszkodowania. Właściciele zmuszeni do zmiany miejsca zamieszkania mogą liczyć na dodatek w formie ekwiwalentu kosztów przeprowadzki w wysokości 10 tys. zł (art. 21 ust. 7-8 specustawy).

Realizacja inwestycji przeciwpowodziowych, takich jak przewidziane w programie „Bezpieczna Wisła”, często wiąże się z finansowaniem z Banku Światowego. Organizacja ta wprowadziła szczegółowe wytyczne (norma OP 4.12) dotyczące przesiedleń związanych z realizacją projektów infrastrukturalnych. Zobowiązują one inwestorów do zagwarantowania, że osoby wywłaszczane otrzymają pełne odszkodowanie za wywłaszczenie (umożliwiające odtworzenie utraconego mienia), wsparcie w przeprowadzce oraz pomoc w przywróceniu warunków życia sprzed wywłaszczenia.

Norma OP 4.12 wymaga, aby przesiedleńcy mieli zapewnione:

• wypłatę odszkodowania jeszcze przed opuszczeniem nieruchomości,
• wsparcie przy przeprowadzce i w okresie przejściowym,
• objęcie ochroną grup wrażliwych, takich jak osoby z niepełnosprawnościami, samotne matki czy rodziny o niskich dochodach.

Ponadto, w przypadku terenów rolnych preferowane jest zaoferowanie odszkodowań w formie „ziemia za ziemię”, szczególnie gdy wywłaszczenie prowadzi do utraty rentowności gospodarstwa. Procedura ustalania odszkodowań jest podobna do tej przewidzianej w polskiej specustawie i opiera się na wycenie rzeczoznawcy. Podkreśla się też znaczenie rokowań, które mogą zapobiec konieczności stosowania przymusu administracyjnego.

Warto zauważyć, że normy OP 4.12 nie zostały formalnie wprowadzone do polskiego systemu prawnego, co w praktyce oznacza brak mechanizmów ich egzekucji w ramach krajowych procedur. W razie naruszenia tych zasad osoby poszkodowane mają jednak możliwość składania skarg bezpośrednio do Banku Światowego.

Polder w gminie Padew Narodowa – podsumowanie

Realizacja Polderu Przykop budzi kontrowersje ze względu na liczne wywłaszczenia pól uprawnych oraz konieczność przesiedlenia mieszkańców. W takich sytuacjach szczególnie ważne jest dokładne zrozumienie procedur wywłaszczeniowych i zasad przyznawania odszkodowań. Dla projektów realizowanych przy wsparciu finansowym Banku Światowego obowiązują wytyczne OP 4.12, które w wielu aspektach oferują bardziej korzystne warunki dla osób wywłaszczanych niż krajowe przepisy.

Osoby zagrożone wywłaszczeniem pod Polder Przykop powinny odpowiednio wcześnie skorzystać z fachowej pomocy prawnej. Konsultacja z prawnikiem może okazać się nieodzowna w rokowaniach dotyczących odszkodowań oraz w obronie swoich praw, szczególnie gdy odszkodowania okażą się zaniżone. Profesjonalne wsparcie prawne znacząco zwiększa szanse na uzyskanie uczciwego i adekwatnego odszkodowania za utracone nieruchomości.

Więcej o procedurach wywłaszczeniowych przeczytasz tutaj:

• Wywłaszczenie nieruchomości – jak wygląda procedura i dlaczego nie zawsze przebiega tak samo?