Zbiornik retencyjny Kamieniec Ząbkowicki a wywłaszczenia gruntów

Po wielu latach powraca sprawa budowy zbiornika retencyjnego w okolicach Kamieńca Ząbkowickiego. Zbiornik powstanie m.in. na terenie wysiedlonej 25 lat temu wsi Pilce. Czy realizacja inwestycji będzie wymagała kolejnych wywłaszczeń? Przeczytaj dzisiejszy artykuł i poznaj szczegóły przedsięwzięcia.

Na Dolnym Śląsku powstanie nowy zbiornik przeciwpowodziowy, którego budowę zrealizują Wody Polskie. W połowie kwietnia 2025 r. instytucja ta otrzymała potwierdzenie przyznania środków w wysokości 85 mln 800 tys. zł na realizację inwestycji w rejonie Kamieńca Ząbkowickiego. Celem projektu jest poprawa bezpieczeństwa przeciwpowodziowego miejscowości położonych poniżej Barda, wzdłuż dolnego biegu Nysy Kłodzkiej. Ochroną mają zostać objęte m.in. Kamieniec Ząbkowicki, Paczków, Otmuchów, Nysa, Lewin Brzeski oraz Skorogoszcz.

Zbiornik retencyjny Kamieniec Ząbkowicki – szczegóły inwestycji

Zbiornik wodny ma mieć powierzchnię ok. 1000 hektarów. Jego długość wyniesie prawie 5 kilometrów, a szerokość przekroczy 2 kilometry. Zapora, która powstanie między wzniesieniami Suszka i Ożary, będzie mieć 3,6 kilometra długości i 18 metrów wysokości. Większość zbiornika znajdzie się w gminie Kamieniec Ząbkowicki, a część obejmie teren gminy Bardo. Zbiornik będzie pełnił ważną rolę w ochronie przed powodziami, a dodatkowo będzie wykorzystywany do produkcji prądu – planowana roczna produkcja energii to 11,3 gigawatogodziny.

Inwestycja ma zostać zrealizowana do 2029 r.

Pilce – wieś wysiedlona na cele przeciwpowodziowe

Już w 1978 r. zaplanowano budowę zbiornika retencyjnego na terenie wsi Pilce, niedaleko Kamieńca Ząbkowickiego. Jednak po kilku latach – w 1986 r.– z pomysłu zrezygnowano. Podczas powodzi w lipcu 1997 r. (tzw. powódź tysiąclecia) rzeka Nysa Kłodzka przerwała swoje koryto i kompletnie zalała wieś (zginął jeden mieszkaniec). W odpowiedzi na skalę zniszczeń, rząd powrócił do pomysłu budowy zbiornika, co oznaczało konieczność likwidacji Pilc.

Proces wysiedlenia przebiegł szybko. W ciągu dwóch lat za ok. 8 mln zł pozyskano nieruchomości, a mieszkańców przesiedlono do Kamieńca Ząbkowickiego. Budynki opuszczonej wsi, w tym kościół, zostały rozebrane, a ich fundamenty wysadzone.

Zbiornik zaporowy Kamieniec Ząbkowicki – gdzie może dojść do wywłaszczeń?

Chociaż budowa zbiornika Kamieniec Ząbkowicki najprawdopodobniej nie będzie wiązać się z koniecznością kolejnych wysiedleń, temat wywłaszczeń powraca. Obecnie nie istnieje jeszcze oficjalny projekt inwestycji i jej granic, dlatego właściciele nieruchomości położonych w dolinie pomiędzy Dzbanowem, Ożarami, Suszką a Kamieńcem Ząbkowickim muszą liczyć się z możliwością wywłaszczenia ich gruntów. Zgodnie z udostępnioną mapą inwestycji (orientacyjną) konieczne będzie przejęcie prywatnych nieruchomości m.in. na północny-zachód od Dzbanowa (pod inwestycję główną) i na wschód od miejscowości Przyłęk (pod zbiorniki wyrównawczy i rekreacyjny).

Więcej o procesie wywłaszczenia przeczytaj w artykule:

• Wywłaszczenie nieruchomości – jak wygląda procedura i dlaczego nie zawsze przebiega tak samo?

Zasady wywłaszczeń pod budowę zbiornika Kamieniec Ząbkowicki

W przypadku realizacji inwestycji przeciwpowodziowych, które wymagają wywłaszczenia prywatnych nieruchomości, przepisy nakładają na inwestora obowiązek podjęcia rokowań z właścicielami tych terenów. Celem rozmów jest uzgodnienie wysokości należnego odszkodowania. Ustalenia, aby były skuteczne prawnie, muszą zostać potwierdzone w formie pisemnej umowy. Jeżeli jednak w ciągu dwóch miesięcy od uostatecznienia się decyzji o lokalizacji inwestycji (o wywłaszczeniu) nie dojdzie do porozumienia, wysokość odszkodowania ustala wojewoda w drodze decyzji administracyjnej. Wycena dokonywana jest przez rzeczoznawcę majątkowego, a decyzja powinna zostać wydana w terminie do 30 dni.

Osoby, które przekażą swoją nieruchomość we wskazanym terminie (czyli ją opróżnią i udostępnią inwestorowi), mogą otrzymać dodatkowe 5% wysokości odszkodowania. Natomiast właściciele, którzy w wyniku inwestycji tracą miejsce zamieszkania, mogą ubiegać się o wsparcie finansowe w formie ryczałtu przeznaczonego na koszty przeprowadzki, w wysokości 10 tys. zł.

W przypadku omawianej inwestycji złożono wniosek o dofinansowanie ze strony Banku Światowego. Instytucja ta wymaga przestrzegania szczegółowych zasad dotyczących przesiedleń, zawartych w standardzie OP 4.12. Wytyczne te nakładają na inwestora obowiązek zapewnienia osobom wywłaszczanym pełnego odszkodowania, czyli pozwalającego na odtworzenie utraconego majątku. Nakazują także wsparcie w procesie przeprowadzki i pomoc w przywróceniu dotychczasowego poziomu życia.

Zgodnie z tym standardem, wywłaszczeni powinni:

• otrzymać odszkodowanie jeszcze przed opuszczeniem zajmowanego terenu,
• mieć zapewnione wsparcie logistyczne i społeczne w okresie zmiany miejsca zamieszkania,
• zostać objęci dodatkowymi środkami ochronnymi w przypadku, gdy należą do grup szczególnie wrażliwych (np. osoby niepełnosprawne, samotne matki, gospodarstwa o niskich dochodach).

W przypadku gruntów rolnych zaleca się przyznanie odszkodowania w formie innego gruntu o równoważnej wartości (tzw. „ziemia za ziemię”).

Choć standard OP 4.12 nie został formalnie wdrożony do polskiego systemu prawnego, inwestorzy korzystający z finansowania Banku Światowego powinni go przestrzegać. W razie jego naruszenia osoby pokrzywdzone mogą złożyć skargę bezpośrednio do Banku Światowego.

Budowa zbiornika Kamieniec Ząbkowicki – podsumowanie

Choć na tym etapie trudno przesądzić, które nieruchomości zostaną objęte wywłaszczeniem, właściciele gruntów znajdujących się w obszarze planowanej inwestycji powinni być świadomi możliwych skutków. Warto pamiętać, że zarówno specustawa przeciwpowodziowa, jak i międzynarodowe standardy Banku Światowego przewidują szczególne mechanizmy ochrony interesów osób wywłaszczanych. Kluczowym elementem procedury jest prawidłowa wycena nieruchomości – to na jej podstawie ustalana jest wysokość odszkodowania za wywłaszczenie.

Tymczasem praktyka pokazuje, że operaty szacunkowe (dokumenty z wyceną) sporządzane na zlecenie organów publicznych mogą zawierać błędy, m.in. nie uwzględniać wszystkich istotnych cech nieruchomości. Dlatego przed podjęciem decyzji o zawarciu porozumienia lub w przypadku otrzymania decyzji administracyjnej, warto skonsultować się z prawnikiem. Profesjonalna pomoc pozwoli nie tylko lepiej zrozumieć swoje prawa, ale też zwiększyć szansę na uzyskanie sprawiedliwego odszkodowania.