Autor:
Paweł GorylRecenzent:
Mirosław OchojskiData publikacji:
24 paź 2022 r.Ostatnia aktualizacja:
27 maj 2025 r.Osobom tracącym miejsce zamieszkania na skutek wywłaszczeń może zostać przyznany lokal zamienny – czyli czasowe miejsce pobytu. Dotyczy to sytuacji, w których decyzji o wywłaszczeniu nadano rygor natychmiastowej wykonalności, co wiąże się z możliwością natychmiastowego zajęcia nieruchomości przez inwestora. W artykule wyjaśniamy, czym jest lokal zamienny, kiedy przysługuje oraz jak długo można z niego korzystać.
W przypadku wywłaszczenia nieruchomości na podstawie niektórych ustaw szczególnych (tzw. specustaw), osobom, które tracą miejsce zamieszkania, może przysługiwać lokal zamienny (inaczej: lokal zastępczy). Dotyczy to sytuacji, w których decyzji o lokalizacji inwestycji nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, umożliwiający inwestorowi niezwłoczne zajęcie nieruchomości. W artykule omawiamy, czym jest lokal zamienny w świetle najczęściej stosowanych specustaw, a także kiedy i na jak długo może być udostępniony osobom wywłaszczanym.
Nie należy przy tym mylić pojęcia lokalu zamiennego z terminem nieruchomość zamienna – ten drugi odnosi się do nieruchomości przyznawanej w ramach odszkodowania za wywłaszczenie.
Przeczytaj artykuł:
W przepisach Ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, powszechnie określanej jako specustawa drogowa, pojęcie lokalu zamiennego pojawia się w kontekście szybkiego zajęcia nieruchomości przez inwestora drogowego. Decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (ZRID) może zostać nadany rygor natychmiastowej wykonalności, jeżeli przemawia za tym interes społeczny lub gospodarczy. Oznacza to, że inwestor – na przykład Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad – może wejść w posiadanie nieruchomości na długo przed wypłatą odszkodowania i rozpocząć realizację inwestycji.
Jeśli decyzja ta dotyczy nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym lub takim, w którym wyodrębniono lokal mieszkalny, właściwy zarządca drogi zobowiązany jest – najpóźniej w dniu faktycznego objęcia nieruchomości – zapewnić osobie wywłaszczanej lokal zamienny. Obowiązek ten jednak nie powstaje, jeżeli przejęcie nieruchomości następuje po upływie co najmniej 120 dni od daty, w której decyzja ZRID stała się ostateczna (nie przysługuje od niej odwołanie w administracyjnym toku instancji).
Ten sam termin 120 dni ma istotne znaczenie z punktu widzenia osoby korzystającej z lokalu zamiennego – z chwilą jego upływu lokal powinien zostać opróżniony. Korzystanie z lokalu zamiennego jest zatem ściśle ograniczone czasowo.
Takie same regulacje dotyczą inwestycji realizowanych na podstawie Ustawy z dnia 8 lipca 2010 r. o szczególnych zasadach przygotowania do realizacji inwestycji w zakresie budowli przeciwpowodziowych, zwanej potocznie specustawą przeciwpowodziową. Tutaj również lokal zamienny może zostać przyznany, jeżeli decyzji zezwalającej na inwestycję nadany został rygor natychmiastowej wykonalności, a zakres prac wymaga wywłaszczenia nieruchomości mieszkalnej.
Ustawodawca nie wskazał minimalnego terminu, jaki musi upłynąć między wydaniem decyzji a koniecznością opuszczenia lokalu zamiennego, jednak powinien on zostać wskazany w decyzji. Jeśli wywłaszczana nieruchomość zostanie zajęta przez inwestora po tym terminie, lokal zamienny nie będzie przysługiwał.
Kwestie przyznawania lokali zamiennych w przypadku wywłaszczeń na potrzeby inwestycji kolejowych reguluje Ustawa z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym.
Jeżeli decyzja lokalizacyjna z rygorem natychmiastowej wykonalności obejmuje nieruchomość, na której znajduje się budynek mieszkalny lub lokal mieszkalny, podmiot realizujący inwestycję – np. PKP Polskie Linie Kolejowe S.A. – zobowiązany jest zapewnić lokal zamienny w momencie objęcia nieruchomości w faktyczne posiadanie.
Co istotne, termin opróżnienia lokalu przez dotychczasowych mieszkańców nie może być krótszy niż 30 dni od dnia, w którym decyzja o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej stała się ostateczna. Po upływie tego terminu, jeżeli lokal zamienny został wcześniej przyznany, osoba wywłaszczana musi go opuścić.
Chociaż specustawy drogowa i przeciwpowodziowa nie określają, jakie standardy powinien spełniać lokal zamienny, ustawodawca przesądził tę kwestię w odniesieniu do inwestycji kolejowych. Zgodnie z przepisami specustawy kolejowej lokal zamienny musi odpowiadać warunkom określonym w Ustawie z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.
Lokal taki powinien znajdować się w tej samej miejscowości co dotychczasowy, być wyposażony w co najmniej takie same urządzenia techniczne oraz zapewniać równoważną powierzchnię pokoi. Za spełnienie tego ostatniego warunku uznaje się 10 m² na osobę lub 20 m² w przypadku jednoosobowego gospodarstwa domowego.
Lokal zamienny to forma zabezpieczenia interesów osób wywłaszczanych, gdy nieruchomość mieszkalna zostaje zajęta w trybie natychmiastowym na potrzeby inwestycji publicznej. Szczegółowe zasady przyznawania lokalu zamiennego zależą od rodzaju inwestycji – tj. podstawy prawnej wywłaszczenia. Kluczowe jest, aby pamiętać o terminach – zarówno w zakresie wydania nieruchomości wywłaszczonej, jak i opuszczenia lokalu zamiennego, którego funkcja ma wyłącznie charakter przejściowy.
W przypadku zagrożenia wywłaszczeniem warto zasięgnąć porady prawnika, który pomoże zadbać o to, by procedura przebiegła zgodnie z przepisami. Fachowe wsparcie może okazać się kluczowe zwłaszcza przy ustalaniu wysokości należnego odszkodowania za wywłaszczenie oraz przy ewentualnych sporach na tym tle z organami administracji.
Źródła
Autor
Paweł Goryl
Specjalista ds. treści
Szanowni Państwo, jeżeli opisywany wyżej temat dotyczy także Państwa, to zapraszamy do kontaktu telefonicznie pod numerem +48 502 453 699 (lub przez formularz kontaktowy na dole strony).
Oszacuj swoje odszkodowanie - skorzystaj z naszego kalkulatora
Sprawdź, ile możesz zyskać po wywłaszczeniu. Skorzystaj z naszego intuicyjnego kalkulatora i odkryj potencjalną wartość swojego odszkodowania.
Oszacuj odszkodowaniePotrzebujesz pomocy prawnej? Skontaktuj się z nami
Jesteśmy tutaj, aby odpowiedzieć na Twoje pytania i zapewnić wsparcie w sprawach związanych z wywłaszczeniem. Skorzystaj z formularza kontaktowego i zgłoś swoje potrzeby już teraz.
Kancelaria Prawna INLEGIS
Prosto o nieruchomościach
E
T
R
z ponad 80 opinii
ul. Podwale 83 lok. 7
50-414 Wrocław
Telefon:
+48 502 453 699
© 2025 Kancelaria Prawna INLEGIS. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Wykonane przezThe Story