Co to jest decyzja ZRID?

ZRID to skrót od określenia zezwolenie na realizację inwestycji drogowej. Wydawane jest ono w formie decyzji administracyjnej przez właściwego wojewodę w stosunku do dróg krajowych i wojewódzkich lub starostę w stosunku do dróg powiatowych i gminnych. Wniosek o wydanie decyzji ZRID składa Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA) lub właściwy zarządca drogi, w przypadku dróg lokalnych.

Podstawa prawna

Podstawę prawną wydania decyzji ZRID stanowi Ustawa z dnia 10 kwietnia 2003 roku o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, tzw. specustawa drogowa.

W sprawach nieuregulowanych w specustawie pomocniczo stosuje się przepisy Ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami, Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 roku Kodeks postępowania administracyjnego, Ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane oraz innych ustaw i rozporządzeń.

Ile trwa wydanie decyzji ZRID?

Inwestycje drogowe przygotowywane są latami. Po uzyskaniu niezbędnych dokumentów, np. decyzji środowiskowej oraz opracowaniu wariantu trasy (projektu drogi w przypadku systemu „Projektuj i buduj”), składany jest wniosek o wydanie ZRID. Organ powinien wydać decyzję w terminie 90 dni od dnia złożenia wniosku. Jednak w przypadku większych inwestycji wymagane bywa m.in. przeprowadzenie ponownej analizy środowiskowej, przez co proces wydłuża się do ok. roku, a nawet przeciąga się do kilku lat. Czas potrzebny na wykonanie różnych przewidzianych w przepisach czynności nie jest bowiem wliczany do wymienionego terminu.

Wydanie decyzji ZRID - skutki

Wydanie decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej niesie za sobą szereg skutków prawnych, które omówimy poniżej. Istotne, aby pamiętać, że mają one charakter administracyjny, a co za tym idzie nie wymagają zgody stron, których dotyczą a w szczególności właścicieli nieruchomości objętych decyzją. W przypadku sprzeciwu strony na wydanie nieruchomości, zostanie ona zajęta pod przymusem – z zastosowaniem tzw. egzekucji administracyjnej.

Przejście własności nieruchomości na Skarb Państwa lub właściwego zarządcę drogi następuje z mocy prawa a nie poprzez zawarcie u notariusza umowy pomiędzy stronami.

Najważniejszymi skutkami wydania decyzji są:

• podział i scalenie nieruchomości zgodnie z potrzebami inwestora,
• przeniesienie własności nieruchomości z dotychczasowego właściciela na Skarb Państwa lub właściwą jednostkę samorządową,
• udzielenie pozwolenia na budowę drogi.

Czy po wydaniu decyzji ZRID przysługuje odszkodowanie?

Decyzja ZRID skutkuje wywłaszczeniem nieruchomości, za które zawsze przysługuje odszkodowanie. Ustalane jest ono przez organ, który wydał ZRID, na podstawie wyceny rzeczoznawcy majątkowego. Specjalista sporządza operat szacunkowy (dokument z wyceną), w którym indywidualnie analizuje wartość danej nieruchomości. Opiera się na wytycznych ustawowych oraz zawartych w Rozporządzeniu Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 5 września 2023 r. w sprawie wyceny nieruchomości.

Więcej o zasadach wyceny nieruchomości na cele drogowe przeczytasz w artykule:

• Odszkodowanie za wywłaszczenie na mocy decyzji ZRID

Rygor natychmiastowej wykonalności decyzji ZRID

Co do zasady wyżej omówione skutki występują po tym jak decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stanie się ostateczna lub prawomocna. Skutek ten następuje po rozpatrzeniu przez organy wyższego szczebla wniesionych środków odwoławczych.

Specustawa pozwala jednak wnioskować o nadanie decyzji rygoru natychmiastowej wymagalności. Prawo to stało, się powszechnie przyjętą regułą na inwestycjach drogowych.

Nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności pozwala na realizację wybranych uprawnień wcześniej. W szczególności inwestor jest uprawniony do zajęcia nieruchomości objętych decyzją z rygorem natychmiast po jego nadaniu.

W praktyce pozwala to firmie budowlanej będącej wykonawcą na rozpoczęcie realizacji przedsięwzięcia praktycznie w dniu wydania decyzji ZRID. Jeśli dotychczasowy właściciel będzie próbował to uniemożliwić, mogą w stosunku do niego zostać zastosowane środki przymusu przy udziale policji i innych służb.

Odwołanie od decyzji ZRID – czy warto je złożyć?

Każdej ze stron objętej decyzją o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej przysługuje prawo do odwołania. Odwołanie składa się do organu wyższego szczebla, tj. od decyzji starosty do wojewody a od decyzji wojewody do ministra właściwego do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa. Termin na wniesienie odwołania wynosi 14 dni od prawidłowego zawiadomienia strony.

Wniesienie odwołania przez jedną ze stron powoduje, że decyzja nie stanie się ostateczna, a więc wywołuje pewne skutki prawne również dla innych osób nią objętych. Odwołanie nie odniesie oczekiwanego skutku, jeśli wyraża tylko brak zgody wywłaszczonego. Decyzja ZRID zostanie uchylona lub zmieniona, tylko jeśli narusza przepisy prawa.

Czy warto odwoływać się od decyzji ZRID?

Praktyka pokazuje, że skuteczność takiego działania jest minimalna. Inwestycje drogowe są przygotowywane przez wiele lat, a procedura wymaga uzyskania wielu uzgodnień i opinii. Dlatego ryzyko naruszenia przepisów, które mogłoby skutkować uchyleniem decyzji jest niewielkie. Nawet jeżeli tak się stanie, to zwykle po usunięciu nieprawidłowości (np. uzupełnieniu braków formalnych) inwestycja i tak zostanie zrealizowana.

Dlatego w razie wywłaszczenia na mocy decyzji ZRID warto skupić się na tym, na co strona postępowania ma realny wpływ – czyli na wywalczeniu jak najwyższego odszkodowania za wywłaszczenie.

Przeczytaj też artykuł:

• Wywłaszczenie pod drogę – zasady ogólne