Wywłaszczenie pod budowę metra

Warszawa pracuje nad rozbudową metra o następny odcinek (linia M3). Wielkimi krokami zbliża się również budowa drugiego w Polsce systemu podziemnych kolei – w Krakowie. Obecnie trwa oczekiwanie na wydanie decyzji środowiskowej dla tej inwestycji. Przeczytaj dzisiejszy artykuł i poznaj zasady, na jakich będą wywłaszczane nieruchomości na cele budowy metra w Warszawie i Krakowie.

Metro to nie tylko podziemne tunele. Aby mogło funkcjonować, wymaga budowy szeregu nadziemnych obiektów, takich jak stacje dla podróżnych, wentylatornie, zaplecza techniczne czy centra sterowania ruchem. Inwestycje te zajmują wiele miejsca, dlatego nieuchronnie wiążą się z koniecznością wywłaszczenia prywatnych nieruchomości. Właściciele, którym przymusowo odebrano mienie, muszą otrzymać w zamian odszkodowanie. Wysokość należności zależy od wyceny rzeczoznawcy majątkowego.

Budowa metra w Krakowie – szczegóły

Plan wybudowania szybkiej podziemnej kolei w Krakowie od dawna budzi silne emocje wśród mieszkańców. Pomysłodawcy projektu argumentują, że metro ma szansę poprawić przepustowość transportu publicznego w centralnych obszarach Krakowa i odciążyć zatłoczone ulice. Przeciwnicy ostrzegają przed ogromnymi kosztami realizacji oraz potencjalnym ryzykiem ingerencji w miejską infrastrukturę – też przed możliwym zniszczeniem wielu zabytków.

Zgodnie z ustaleniami raportu dotyczącego wpływu przedsięwzięcia na środowisko, linia metra ma liczyć nieco ponad 6 kilometrów. Będzie ona prowadzić przez dzielnice Krowodrza, Stare Miasto, Grzegórzki i Prądnik Czerwony. Pierwszy odcinek planowanej trasy obejmuje sześć stacji:

• Stadion Miejski,
• AGH,
• Stare Miasto,
• Dworzec Główny,
• Rondo Mogilskie,
• Olsza.

W związku z tym, że w przypadku prezydenta i wiceprezydenta Krakowa występuje konflikt interesów (oni lub ich rodziny posiadają grunty w pobliżu planowanego przebiegu trasy), Samorządowe Kolegium Odwoławcze uznało za konieczne przekazanie odpowiedzialności za wydanie decyzji środowiskowej w inne ręce. Organem właściwym został Prezydent Miasta Oświęcim. Dokument zostanie wydany najprawdopodobniej w pierwszym kwartale 2025 r.

Koszt realizacji całego projektu szacuje się na około 13 miliardów złotych.

Budowa linii M3 Metra Warszawskiego – plany

Pomysł budowy trzeciej linii metra w Warszawie wydaje się wzbudzać jeszcze większe kontrowersje niż realizacja metra w Krakowie. Zwolennicy przedsięwzięcia zwracają uwagę, że nowa 8-kilometrowa trasa znacząco usprawni transport publiczny, umożliwiając szybkie połączenie Gocławia i innych obszarów Pragi Południe z centralnymi częściami stolicy.

Krytycy inwestycji podkreślają ogromne koszty przedsięwzięcia – szacowane na około 5 miliardów złotych – oraz wyzwania związane z pracami na terenie gęstej zabudowy wielomieszkaniowej. Wątpliwości budzą przebieg trasy z licznymi zakrętami, a także dość słabe prognozy ruchu pasażerskiego. Niektórzy eksperci wskazują, że miasto powinno w pierwszej kolejności skupić się na realizacji linii M4, z której może korzystać nawet trzy razy więcej pasażerów.

Zgodnie z obecnym projektem, pierwszy odcinek M3 ma obejmować następujące stacje:

• Stadion Narodowy,
• Dworzec Wschodni,
• Mińska,
• Rondo Wiatraczna,
• Ostrobramska,
• Jana Nowaka-Jeziorańskiego,
• Gocław.

Podpisana w 2024 r. umowa z konsorcjum ILF Consulting Engineers & Metroprojekt zakłada, że etap projektowy, włącznie z uzyskaniem niezbędnych decyzji administracyjnych, potrwa do 2027 r., a prace budowlane rozpoczną się rok później.

Wywłaszczenie gruntów pod budowę metra – przepisy szczegółowe

W przypadku wywłaszczeń gruntów na cele budowy metra, zastosowanie mają przepisy zawarte w Ustawie z dnia 28 marca 2003 r. o transporcie kolejowym (dalej: utk). Kluczową kwestią jest możliwość nadania decyzji o ustaleniu lokalizacji linii kolejowej rygoru natychmiastowej wykonalności. W takiej sytuacji, nieruchomość można zająć natychmiastowo, a właściciel jest zobowiązany ją niezwłocznie wydać i/lub opróżnić.

Przyznanie odszkodowania za wywłaszczenie należy do kompetencji wojewody, który ustala jego wysokość w ciągu 30 dni od momentu, gdy decyzja lokalizacyjna staje się ostateczna (art. 9y ust. 2 utk). Podstawą do ustalenia należnej sumy będzie operat szacunkowy (pisemna opinia o wartości mienia) sporządzony przez rzeczoznawcę majątkowego (art. 9y ust. 3 utk). Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (dalej: ugn) wprowadza przy tym tzw. zasadę korzyści. Oznacza to, że przy określaniu wartości nieruchomości na potrzeby odszkodowania bierze się pod uwagę faktyczny sposób jej użytkowania, o ile przeznaczenie wynikające z planowanej inwestycji nie podnosi wyceny działki. Jeżeli planowany cel podnosi wartość nieruchomości, wówczas zastosowanie ma kwota wynikająca z nowego przeznaczenia (art. 134 ust. 3-4 ugn).

Przepisy przewidują też pewne bonusy podnoszące kwotę należną właścicielom, których nieruchomości zostaną wywłaszczone. Osoby zamieszkujące w mieszkaniach będących przedmiotem wywłaszczenia mogą otrzymać jednorazowy dodatek na koszty przeprowadzki, wynoszący 10 tys. zł (art. 9y ust. 3f utk). Dodatkowo, jeśli właściciel opróżni i wyda nieruchomość we wcześniejszym terminie, odszkodowanie można powiększyć o 5% (art. 9y ust. 3e utk).

Ustawa pozwala wywłaszczanym na wystąpienie z wnioskiem o zaliczkę w wysokości 70% ustalonej kwoty (art. 9z ust. 1 utk). Jest to istotne udogodnienie, ponieważ postępowania odwoławcze mogą trwać bardzo długo, a całość odszkodowania nie zostanie wypłacona przed ich zakończeniem. Zaliczka wypłacana jest natomiast w ciągu 30 dni od chwili złożenia stosownego wniosku.

Wywłaszczenia pod budowę metra – doradztwo prawne

Rzeczoznawcy majątkowi, wyceniając nieruchomości na potrzeby inwestycji infrastrukturalnych, często popełniają błędy. W rezultacie pierwotnie ustalone kwoty odszkodowań mogą nie oddawać pełnej wartości traconego przez właścicieli mienia. Trzeba tu wyraźnie podkreślić, że każdy brak precyzji podczas wyceny nieruchomości w dużych miastach – typu Kraków czy Warszawa – może przełożyć się na straty liczone w milionach złotych.

W świetle powyższego, dobrym rozwiązaniem jest skonsultowanie się z profesjonalnym prawnikiem, który podpowie, czy możliwe jest zwiększenie należności i pomoże przy ewentualnym odwoływaniu się od decyzji. Często zalecane jest też odpowiednio wczesne zamówienie niezależnej wyceny gruntów – jeszcze przed wydaniem decyzji o wywłaszczeniu.

Fachowe doradztwo prawnicze pozwala bronić interesów osoby wywłaszczanej na każdym etapie postępowania administracyjnego. Dzięki temu właściciele nieruchomości mogą zyskać realną szansę na otrzymanie wyższego i bardziej sprawiedliwego odszkodowania.

Więcej o procedurze wywłaszczeniowej przeczytasz w artykule:

• Wywłaszczenie nieruchomości – jak wygląda procedura i dlaczego nie zawsze przebiega tak samo?